Ilmaha dhasha ah wuxuu arki karaa muujinta waalidkiis masaafo dhan 30 cm. Markii ugu horreysay, cilmi baarayaashu waxay ku guuleysteen inay dib u dhisaan aragtida aragtida adduunka ee dhallaanka.
Iyadoo la isku darayo tiknoolajiyada, xisaabta, iyo aqoonta hore ee aragtida aragga ee carruurta, Baarayaasha Jaamacadda Oslo, oo ah jaamacadda ugu weyn uguna magaca weyn dalka Norway, ayaa ku guuleystey inay muujiyaan inta uu ilmuhu dhasho run ahaantii arki karo. Waxaan si faahfaahsan kuugu sheegi doonaa hoosta. Ha moogaan!
Natiijooyinka daraasaddan ayaa sheegaya in ilmaha yar ee jira 2 illaa 3 maalmood uu awoodo wajiyada garasho, iyo sidoo kale laga yaabee sidoo kale ah muujinta wajiga shucuurta, fogaan ah 30 sentimitir Tani waa masaafada ugu dhow ee udhaxeysa hooyo iyo cunugeeda nuujineysa. Haddii masaafada ay ka weyn tahay 60 sentimitir, sawirka muuqaalku aad buu u madoobaanayaa oo ilmuhu ma arki karo wejiyada iyo muujinta.
El waxbarashada Waxaa fuliyay cilmi baarayaal ka socda machadka cilmu-nafsiga ee jaamacada Oslo, iyagoo la kaashanaya asxaab ka tirsan Uppsala University iyo Eclipse Optics oo ku yaal Stockholm, Sweden.
Dhaqaajinta sawirada, fure u ah cilmi baarista
Daraasadu waxay buuxineysaa farqiga aqoonta ee ku saabsan dunida aragtida carruurta kaas oo furnaa dhawr iyo toban sano. Natiijooyinka ayaa laga yaabaa inay gacan ka geystaan sharraxaadda sheegashooyinka ah in dhallaanka cusubi ay u ekeysiin karaan muuqaalka wejiga dadka waaweyn maalmaha ugu horreeya iyo toddobaadyada nolosha, muddo dheer ka hor intaan araggooda si ku habboon loo soo saarin si looga fahmo faahfaahinta ku hareeraysan. Ereyga muhiimka ah waa dhaqdhaqaaq.
“Markii hore, markii cilmi baarayaashu isku dayeen inay qiyaasaan waxa dhallaanka dhasha ah uu arko, waxay si isdaba joog ah u isticmaali jireen weli sawirro. Laakiin dunida dhabta ahi waa mid firfircoon. Fikraddeenu waxay ahayd inaan isticmaalno sawirro dhaqaaqa ", ayuu yidhi Professor Emeritus oo ka tirsan machadka cilmu-nafsiga, Svein Magnussen.
Tijaabinta figrad hore
Horaantii shaqadiisa, Magnussen wuxuu cilmi baaris ku sameeyay aragtida muuqaalka aadanaha. Maalin maalmaha ka mid ah, qiyaastii 15 sano ka hor, wuxuu kala hadlayey asxaabtiisa dhibaatada baaritaanka in dhallaanka runti awood u leeyihiin inay fahmaan muuqaalka wajiga dadka ku hareeraysan. Baarayaasha ayaa isku raacay in hadii ay run tahay in dhallaanka ay arki karaan oo ay la jaan qaadi karaan muuqaalka wajiga, sababta ayaa noqon karta in wejiyadooda ay dhaqaaqayaan.
Laakiin markaa, Magnussen iyo asxaabtiisu ma haysan qalab iyo karti ay fikraddooda ku tijaabiyaan. Cilmibaarista ay hadda sameeyeen waxay ku dhisan tahay fikraddaas duugga ah ee aan cidina isku dayin illaa iyo hadda.
Maxaa ka dhigaya muuqaalka wajiga mid la fahmi karo?
Si loo sameeyo baaritaanka, cilmi baarayaashu waxay ahayd inay isku daraan farsamooyinka jilitaanka casriga ah iyadoo la fiirinayo sida aragtida carruurtu u shaqeyso. Magnussen ayaa faallo ka bixisay in macluumaad aad u fara badan horeyba looga heli jiray dareenka dhallaanka yar yar ee xasaasiga ah iyo xallinta duruufaha iyadoo ay ugu wacan tahay daraasadaha habdhaqanka ee la sameeyay, inta badan, sannadihii 80-meeyadii. aragtidooda xagga jaantuska.
«Jaantusyo ka kooban xariijimo madow iyo caddaan ah ayaa la adeegsaday. Markaad dooranayso baaxad iyo joogsi gaar ah, aaggu wuxuu u muuqdaa cawl isku mid ah, ilmuhuna kuma jeedinayo aragtidiisa xagga. Iyada oo la beddelo ballaca iyo isdaba-joogga si loo magdhabo tirooyinka, xaqiiqooyinka ayaa noo oggolaanaya inaan go'aamino heerka saxda ah ee kala-duwanaanta iyo xallinta qaab-dhismeedka lagama maarmaanka u ah in ilmuhu fiiriyo shaxanka. ayuu yidhi Magnussen.
Si kale haddii loo dhigo, cilmi baarayaashu waxay heleen macluumaad aad u sax ah oo ku saabsan aragtida dhalaanka cusub. Wixii iyaga laga ogaa waxay ahaayeen cawaaqib xumada ka dhalan karta macluumaadkan.
Dhaqdhaqaaqa ayaa ka fudud in la arko
Way ka fududahay in la aqoonsado wax dhaqaaqaya marka loo eego sawir aan wali qasan Baarayaasha ayaa sameeyay cajalado cajalado ah oo laga duubay wejiyada oo isku badalay dareeno kala duwan oo shucuur ah, waxaana markii dambe ay siidaayeen macluumaad ay ogaayeen inaysan heli karin dhalaanka cusub. Kadib waxay u ogolaadaan kaqeybgalayaasha qaangaarka ah inay daawadaan fiidiyowyada. Fikradda ayaa ahayd in haddii dadka waaweyni aysan aqoonsan karin muuqaalka wejiga, markaa waxay ahayd in loo qaato in ilmaha dhasha sidoo kale uusan awoodin inuu sidaas sameeyo.
Kaqeybgalayaasha qaangaarka ah waxay si sax ah u garteen muuqaalka wajiga seddex ka mid ah afar xaaladood markii ay fiirinayaan fiidiyowga meel fog oo ah 30 sentimitir. Markii masaafada la kordhiyey lana gaarey 120 sentimitir, heerka aqoonsiga kaqeybgalayaashu wuxuu ahaa mid waafaqsan waxa laga filan karo inuu uga jawaabo si kadis ah. Tan macnaheedu waxa weeye in awooda lagu garto muuqaalka wajiga iyadoo lagu saleynayo macluumaadka muuqaalka ah ee ay heli karaan ilmaha dhasha ah ay gaaraan xadka ugu fog qiyaastii 30 sentimitir.
Markii ugu horreysay waxaa jira qiyaas la taaban karo oo ah waxa ilmuhu arko
"Waa muhiim in la xasuusto in aan baarnay oo kaliya waxa dhallaanka runti arki karo, ma ahan inay awoodaan inay macno u sameeyaan iyo in kale." Magnussen ayaa farta ku fiiqday.
Iskudayadii hore ee ahaa in dib loo abuuro xaqiiqda muuqaalka ah ee ilmaha dhasha ah guud ahaan waxay ku saleysnaayeen tixgalinta sawir caadi ah ka dibna ka dhigeysa. Magnussen waxay qiraysaa inay layaabeen in cid iyaga kahoreysa aysan isticmaalin macluumaadka faahfaahsan ee aan ka hayno aragtida aragga ee dhallaanka. Sidaa darteed, tani waa markii ugu horreysay ee aan helno qiyaas rasmi ah oo ku saabsan macluumaadka muuqaalka ah ee ay heli karaan ilmaha dhashay.