Aabe ahaan waan qaldamay. Waxaan garwaaqsanahay inaanan sifiican u qaban dhibaatada coronavirus; Waxaan u maleynayaa taas Waxaan u ogolaaday caruurtayda in dambi laga dhigo Kuwii ku eedeeyey - iyadoon wax caddayn ah loo haynin inay ka mid ahaayeen ilaha ugu muhiimsan ee cudurkan aafada ahna uma aanan difaacin sidii aan yeeli lahaa.
Carruurtu kor uma qaadi karaan codkooda, ma haystaan awood ay ku cawdaan ama ay iskaga difaacaan dhammaan weerarada iyo dhaawacyada ay la kulmeen bilihii ay aafeeyeen cudurka. Taasi waa sababta ay masuuliyada waalidkood u tahay inay halkaas joogaan, u dagaallamaan danahooda una caddeeyaan taas ma aqbali doonno in carruurteenna ay sii wadaan in la iska indhatiro dhammaan maaraynta dhibaatadan baaxadda leh ee COVID-19 nolosheena ku muujisay.
Fayraska 'coronavirus': waa kahor iyo kadib nolosheena
Dib u fiirinta, bulshada oo dhami waxay ka gudubtay xaalado aad u adag oo qaab nololeedkeenii loogu riixay xadka. Xaaladaha maalin kasta sida u qaadista carruurta dugsiga, shaqo u aadida ama saaxiibbada aan la casheynno oo aan si dhib leh ugu dhejinayn maanta waxay umuuqdaan riyo aad u adag in markale la gaaro Feyrasku wuxuu saameeyay qof walba, dhalinyarada, dadka waaweyn, ... laakiin gaar ahaan waayeelka oo ah kuwa ugu badan ee ay saameysay COVID-19 iyo caruurteena soo martay kuwii waaweynaa ee lagu iloobay cabbiraadaha ay qaateen dawladaha.
Qiyaasta kaliya ee wax ku oolka ah ee lagu joojinayo aafada ayaa ahayd xadhig. A Inqilaabka Sharciga Wareegtada iyo xaaladda digniinta Dhaqdhaqaaqa 47 milyan oo qof ayaa xadidanaa maxaa yeelay waxay ahayd lagama maarmaan in laga fogaado tiro badan oo dhimasho ah, laakiin lama tixgelin sida xaddidan ay u saameysay kooxaha kala duwan. Maaha wax isku mid ah in lagu xannibnaado guriga muddo aad u dheer markaad tahay 30 ama 40 jir marka loo eego markii aad ahayd cunug 4-5 sano jir ah oo aad u baahan tahay inaad horumariso jirkaaga, neefsato hawo nadiif ah iyo qorrax yar.
In kasta oo ay run tahay in, sidaan idhi, xannibista loo baahnaa, haddana sidoo kale waa run in inta lagu jiro wejigan ay jireen waxyaabo ka reeban oo u oggolaanaya, tusaale ahaan, inay u baxaan inay tubaako ka soo iibsadaan takhtar ama ey u socdaan . Oo waxaan la yaabanahay, miyaanay ahayn wax la mid ah ama ka macquulsan in laga qaybgalo baahida ugu yar ee carruurta si la mid ah kuwii milkiilayaasha xayawaanka la tixgeliyey? Ma ka muhiimsan tahay in xayawaan la lugeeyo marka loo oggolaado waalid inuu socod gaaban ku maro waddada cunugiisa? Sababtoo ah waxaan maanka ku haynaa inay jiraan qoysas badan oo la nool dad badan oo ku yaal dabaqyo yaryar ama si toos ah aan u lahayn daaqado. Xitaa ma doonayo inaan qiyaaso sida qoys 4-5 qof ah ay ugu qasbanaadeen inay ku dhex xirnaadaan guri 40 mitir ah oo aan lahayn iftiin dabiici ah.
Caruurta ... ilaa baarka
Dhowr bilood ayaa kasoo wareegtay asalka dhibaatada laakiin wixii aan ka arki karo hareerahayga, maamulladu waxay sii wadaan inay u dhaqmaan si isku mid ah ixtiraamka caruurteena, wali waa kuwa weyn ee la iloobay. Maanta waxaan arki karnaa sida ay jiraan baarar furan, shirkaduhu mar labaad ayey u shaqeynayaan, waddanku wuxuu isu diyaarinayaa inuu dib u howlgeliyo cusub oo caadi ah halka jardiinooyinka ayaa wali xiran mana jiro ma jiro qorshe adag oo miiska saaran si loo ogaado waxa lagu qaban doono dugsiyada rajeynaya sanadka soo socda. Caruurta iskuulada dhigata HALIS maahan! laakiin dhib malahan hadii ay ku kulmaan baarka ... waxay umuuqataa kaftan hadaanay ahayn maxaa yeelay malaha waxyar oo nimco ah!
Waqtigan xaadirka ah waxaan kaliya ka haynaa tilmaamo sida dugsiyadu noqon doonaan sanadka soo socda; Waxay ka hadlayaan inay ku qasbaan maaskaro inay xirtaan da 'kasta, haddii aysan ahayn ardayda da'da yar, haddii 4-jirka ay awoodi doonaan inay xoogaa xiriir la yeeshaan saaxiibadood, haddii ay awood u yeelan doonaan inay wada ciyaaraan ama maahan, haddii ay baran doonaan inay la shaqeeyaan asxaabtooda ama haddii aan soo rogayno sharciyo dugsigaas bahalnimada iyo naxariis darrada ah ee xirfadleyda qaarkood durba bilaabeen inay dhaleeceeyaan.
Cuduro cusub oo dillaacay?
Waqtigaan la joogo waxay umuuqataa in waxa kaliya ee cad ay tahay in maamulada ay ku kalsoon yihiin inaanan ku dhici doonin cudurka coronavirus. Qorshuhu wuxuu aad ula mid yahay kii aan qorsheynay bishii Janaayo; bishii Janaayo dhammaantayo waxaan wada daawannay wararka ku saabsan waxa ka dhacaya Shiinaha iyo qorshaheenna dal ahaan wuxuu ahaa inaan aaminno in taasi aysan nasoo gaari doonin.
Hadda waxaan aragnaa wararka maalinba maalinta ka dambeysa oo ka hadlaya cudurro cusub oo ka dillaacay magaalooyinka Bejin iyo Jarmalka waxaanan halista ugu jirnaa wax walba isla qorshaha… in Spain waxaan rajeyneynaa inaysan ku dhicin. Runtii ma isla khaladkii ayaynu galaynaa? Waa lagama maarmaan in dal ahaan aan leenahay qorshe cad iyo lagu aasaasay khadadka waxqabadka kahor dillaaca, maaddaama waxa muuqda ay tahay in laga fikiro inay dhacayaan.
Iskuuladu ma xirayaan sanadka soo socda?
Qofna ma ogaan karo waxa dhici doona sanadka soo socda laakiin waxa aan ku cadahay ayaa ah in ugu yaraan soo noqoshada tallaabooyinka ugu horreeya ee la qaadayaa waxay noqon doonaan kuwa la xiriira xorriyadaha iyo xuquuqda carruurta; Mar labaad bay noqon doonaan kuwa sida weyn loo iloobay maxaa yeelay ma haystaan cod iyo cod toona. Kaliya waa inaad aragtaa tilmaamaha ay go'aammada hadda laga gaarayo adduunka inagu siinayaan. Waa maxay dib u soo noqoshada kawaanka xoolaha ee Jarmalka? si fiican waxaan xireynaa dhamaan iskuulada si aan u cabirno amniga. Haddii aan hoos u dhigno waxa aan macquul ahayn markaa caqligu wuxuu sheegayaa in haddii uu ka dillaaco iskuul ay ahayd inay xiraan kawaanka xoolaha ee Jarmalka si looga hortago.
Fasallada internetka iyo shaqada waalidiinta
Xalka masaafada waxbarashada waxay noqon kartaa mid macquul ah oo xitaa lagu taliyay ikhtiyaar u ah ardayda da 'gaar ah laakiin waa gabi ahaanba lama aqbali karo kan ugu yar guriga. Ma jiraa qof runtii rumaysan in ilmaha 4-5 jirka ahi uu hor imaan karo shaashadda iyada oo aan waalidkiis si joogto ah loola socon? Dabcan maya, taasi gebi ahaanba waa wax aan macquul ahayn.
Xaqiiqdu waxay tahay in fasalo onlayn ah ay yihiin a hawsha gebi ahaanba ku dhacday dhabarka waalidiinta yaa arkay inta lagu gudajiray bilahaan sida ay ugu qasbanaadeen inay tarmaan si ay u noqon karaan waalid, macalimiin iyo shaqaale isla waqti isku mid ah. Waxay ahayd xaalad fowdo ah oo lagu qabtay saacado badan oo u hurid iyo dadaal maxaa yeelay waxay ahayd lagama maarmaan in sidaas la yeelo (sidoo kale kooxaha kale ee aadka u saameeyey oo yaa geesiyaasheena ah sida shaqaalaha caafimaadka, hay'adaha sharci fulinta, iwm.) laakiin muddada dhexe waalidku wuxuu ubaahanyahay qorshe.
Suuragal ma ahan in wajiga suuragalka ah in fasalada la xiro sanad waxbarashadeedka soo socda, waalidiinta waa inay mar kale naftooda la kulmaan xaalada shaqada iyo xannaanee carruurtaada isla waqtigaas mararka qaarkoodna ay gebi ahaanba suurtagal ahayn. Mise qorshuhu waa in labada lamaane midkood uu ka tago shaqadiisa si uu ugu foognaado daryeelka carruurtooda? Sababtoo ah waa hore ku baraarujinta dhawr daraasadood oo ku saabsan saamaynta ay tani ku yeelanayso shaqada, gaar ahaan dumarka oo ah kuwa sida caadiga ah culeyska ugu badan ku leh shaqada guriga iyo daryeelka qoyska.
Caruurta iyo virus-ka ... asalkeedu muxuu ahaa?
Tan iyo bilowgii cudurka faafa carruurta waxaa loo aqoonsaday inay yihiin vector of faafa, sida mid ka mid ah ilaha halista ee ay ahayd in laga fogaado oo aan ka hor tagno taas oo ahayd inaan la dagaallano Laakiin miyay ku salaysnayd xog kasta oo la xaqiijiyay? Mise waxay ahayd mid ka mid ah weedhahaas oo si tartiib-tartiib ah loogu celceliyo illaa laga helayo heer qof walba uu u maleeyo inay run tahay?
Sababtoo ah runtu waxay tahay inaysan jirin daraasad adag oo taageerta awoodda is-qaadsiinta badan ee carruurta, isla mar ahaantaana ay jiraan codad aad u tiro badan oo cadeynaya in taasi aysan run ahayn, taasi ilmuhu kama gudbiyo fayraska 'coronavirus' in ka badan dadka waaweyn.
Waxaa intaa dheer, waxaan xusuustaa in markii ugu horreysay ee carruurta loo oggolaaday in lagu sii daayo inta lagu jiro xabsiga, waxaa jiray dad badan oo ka digay in tallaabadani ay soo saari doonto kiisas ba'an oo weyn. Laakiin runtu waxay tahay inaysan sidaas ahayn, Ma aqaano kiisas dillaac oo la xiriira carruurta halka haddii ay jiraan kiisas badan oo la xiriira taxaddar la’aanta dadka waaweyn sida kii uu ku jilayay Amiirkii Belguim xaflad sharci daro ah kadibna uu sifiican u tijaabiyay.
Hadday sidaas tahayna maxaa loo oggol yahay inay carruurta ku sii jiraan kala-kululaynta iyadoo isla waqtigaas aan aragno maalinba maalinta ka dambeysa xakameyn la'aanta ay soo saaraan dadka waaweyn ee jabinaya sharciyada ku teedsan dabaqyada, baararka iyo xeebaha? Ama tusaale ahaan kiiska Paris oo kumanaan qof ay u dabaaldegeen xafladda muusikada dhammaadka wiigga adigoon isticmaalin waji dabool ama raacin nooc talo bixin ah iyo iyadoo aanu booliska ku dhaqaaqin ka hortag.
Maxaan ku qabannaa xaaladdan?
Waxaan aaminsanahay in masuuliyadeena waalid ahaan ay tahay difaaca danaha caruurteena iyo inaan hubino in la sameeyo xeerar iyo sharciyo tixgelinaya baahiyaha gaarka ah ee carruurta:
- Caruurta waxay u baahan yihiin xiriirka: kala soocida qaangaarka ah lama mid aha in la karantiimo cunug yar oo ku jira marxalad noloshooda ah oo ay ugu baahan yihiin inay ku ciyaaraan, kula xiriiraan asxaabtooda, bartaan inay u shaqeeyaan koox ahaan, bartaan inay horumariyaan jirkooda iyo xirfadahooda, bartaan isdhexgalka dadka kale, ... oo kooban si aad u horumariso qof ahaan. Sidaa darteed, waa in la qaadaa tallaabooyin si loogu oggolaado xiriir ka dhexeeya carruurta.
- Ma aqbali karno iskuulada naxdinta leh: dugsigu waa goob aanu ilmahaagu baran oo keliya inuu wax akhriyo ama wax ku daro, laakiin sidoo kale uu u kobco qof ahaan. Taasi waa sababta aan ugu baahanahay fasallo bini’aadamnimo oo aan carruurtu ku go'doomin, oo uusan macallinku u baahnayn ku canaanto arday siinta saaxiibkiis iskuulka. Uma oggolaan karno carruurteennu inay u arkaan dugsiga meel xun oo aysan rabin inay joogaan.
- Waxaan u baahanahay jardiinooyin furan: Xilligii ugu darnaa ee faafida waxaa la aqbali jiray in jardiinooyinka loo xiro si deg deg ah, laakiin ma ogolaan karno in furitaankooda uu dib u dhaco bilo bilaa sabab la'aan. Haddii loo maleeyo in jardiinadu ay noqon karto isha laga qaado, waxaa lagama maarmaan noqon doonta in la qaado tallaabooyin nadaafadeed si joogto ah ama nooc kale oo xal ah sida lagu sameeyay gaadiidka ama goobaha madadaalada ee dadka waaweyn; Laakiin waxa aan sameyn karin waa inaan aqbalno inay xirnaanayaan waqti aan la cayimin oo aan lahayn qorshe kale.
Kooxaha xumbada, xalka iskuulka iyo nolosha
Fikradaha aan maqlayo oo dhan si aan isugu dayo yareynta dhibaatada carruurta, shaki la'aan midka aan ugu jeclahay waa kan abuuro kooxo xumbayn halkaas oo loo oggol yahay xiriirka u dhexeeya xubnaha kooxda si markaa carruurtu si caadi ah ayey u ciyaari karaan una dhexgeli karaan bulshada. Xalkan waxaan ku gaarnay in carruurtu ay la macaamili karaan carruurta kale isla waqtigaas oo aan xaddidno halista haddii ay dhacdo in la is qaadsiiyo maaddaama wareegga carruurta yaryar ee xiriir la leh carruurteenna ay aad u kooban yihiin.
Marka hore waa xalka loo soo bandhigayo iskuulada, laakiin shaqsiyan aniga waxay ila tahay inay tahay fikrad si siman u ansax ah oo faa'iido leh iskuulada ka saar. Sidan oo kale, waalidiintu waxay isu abaabuli lahaayeen kooxo yar yar oo 4-5 carruur ah, taas oo u oggolaanaysa carruurtooda inay xiriir buuxa yeeshaan midba midka kale iyadoo ay si adag u ilaalinayaan inta kale. Xaaladda ugu fiican waxa saxda ah ayaa ah in kooxda saaxiibada cunugga ay la mid yihiin gudaha dugsiga dibaddiisa, laakiin tani dhab ahaan macquul maahan dhammaan kiisaska.
Kani waa soo jeedin kaliya laakiin waxaan hubaa inay jiraan fikrado kale oo badan oo wanaagsan oo lagu dabakhi karo laguna gaari karo iswaafajinta tallaabooyinka badbaadada iyo baahida carruurta inta ugu badan ee suurtogalka ah.
Fayrasyada iyo carruurta? Ma aha madow ama caddaan
Waxa ay tahay inaan si cad u qeexno ayaa ah in haddii waalid ahaan aanan cadaadineyn oo aan siinno aragti carruurteenna dhibaatooyinka, cidina wax ugama qabanayso iyaga. Waa inaan mas'uul ka noqonaa, fayrasku waa dhibaato caalami ah qof walbana waa inuu qaybtiisa ka qaataa ka hortagga faafida cusub. Taasi waa ujeeddada ugu weyn ee ay tahay inaan yeelano ka bulsho ahaan, laakiin sidoo kale waa inaan dalbannaa inaannaan cidna uga harin, in xalka cudurkan faafa uusan dhaafi karin caafimaadka maskaxda ee carruurta.
Wiilkaygu waa hal dhibbane oo kale coronavirus, aan iska dayno ula dhaqmida iyaga sida dambiilayaasha.