Waan naxay markii aan ogaadey cilmi baaristan cusub Roobka Adrian, oo ka socda Jaamacadda Pennsylvania, saynisyahan caan ah oo safka hore kaga jira berrinka loo yaqaan neurocriminology. Laakiin maxay tani ku xiran tahay dhibaatooyinka dhaqanka ee carruurta iyo acids omega-3? Hadaad isiiso daqiiqado yar, waan kuu sheegayaa, maxaa yeelay maadada looma khasaarin.
Adrian Raine wuxuu inbadan bartay isdhexgalka bayoolajiga iyo deegaanka markay tahay anshax xumo iyo fal dambiyeed. Iyadoo la tixgelinayo inay jiraan caddayn jireed oo xoog leh oo carqaladeynaysa qaybaha shucuurta-nidaaminta ee maskaxda ayaa ka muuqan kara kacdooyinka rabshadaha, go'aan qaadashada degdegga ah, iyo dabeecadaha kale ee dabeecadda ee la xiriira dambiyada, inta badan cilmi baarista Raine Waxay ku lug leedahay fiirinta waxqabadyada bayoolaji ee ayaa kaa difaaci kara natiijooyinkaan habdhaqanka ah. Daraasad cusub oo ay sameeyeen cilmibaarehan iyo saynisyahano kale oo kujira qadkaan, ayaa soo jeedinaysa in acids omega-3 saameyn ku yeelan karaan horumarinta neerfaha muddada fog ee ugu dambayntiina kara yaree dhibaatooyinka anshaxa iyo anshax xumada carruurta.
Markii uu Raine ahaa arday qalin jabiyay, isaga iyo asxaabtiisa kale waxay daraasad dheer oo carruurta ah ka sameeyeen jasiiradda yar ee Mauritius. Cilmi baarayaashu waxay raaceen horumarka carruurta kaqeybqaatay barnaamijka kobcinta illaa 3 jir iyo sidoo kale horumarka carruurta aan kaqeyb qaadan. Barnaamijkan kobcinta waxaa ka mid ahaa kicinta garashada oo dheeri ah, jimicsi jireed, iyo kobcin nafaqo. Sanadihii 11, kaqeybgalayaashu waxay muujiyeen horumar muuqda oo ku saabsan shaqada maskaxda marka loo eego kuwa aan kaqeyb qaadan. Markii ay 23 jirsadeen, waxay muujiyeen hoos u dhac 34% ah oo ku yimid habdhaqanka fal dambiyeedyada.
Raine iyo asxaabtiisuba waxay xiiseynayeen farsamooyinka ka dambeeya horumarintaan, maadaama daraasado kale ay horey u soo jeediyeen in qeybta nafaqada ay mudan tahay in si dhow loo barto.
"Waxaan aragnay in carruurta xaaladooda nafaqo ee liidata ay yihiin 3 sano jir ay aad uga soo horjeedaan bulshada isla markaana ay dagaal badan yihiin markay jiraan 8, 11 iyo 17 sano", Ayuu yiri Raine. Taasi waxay naga dhigtay inaan dib u jaleecno faragalinta oo aan aragno waxa ka taagan nafaqada. Qeyb ka mid ah tayeynta ayaa aheyd in caruurtu ay heleen qadar kalluun ah laba iyo badh dheeraad ah usbuucii. "
Cilmi-baaris kale oo isla waqtigaas socotey waxay bilaabeen inay muujiyaan in asiidh dufan omega-3 ay muhiim u yihiin horumarka maskaxda iyo shaqada.
'Omega-3 wuxuu nidaamiyaa neerfaha, wuxuu hagaajiyaa nolosha neerfaha wuxuuna kordhiyaa laan dendritic, laakiin jirkeennu ma soo saaro. Waxaan kaliya ka heli karnaa deegaanka », Ayuu yiri Raine.
Cilmi baaris ku saabsan neuroanatomy ee dambiilayaasha rabshadaha wata ayaa soo jeediyay in tani ay noqon karto goob lagu farageliyo. Sida laga soo xigtay cilmi-baarayaasha kale, sawirka maskaxda ayaa muujiyay in kaabista omega-3 dufanka asiidhku ay kordhiso shaqada kiliyaha hore ee dorsolateral, oo ah gobolka Raine laga helay inuu leeyahay heer aad u sarreeya oo waxyeello ah ama cillad la'aan dambiilayaasha.
Daraasadda cusub ee Raine waxay soo bandhigtay tijaabo kontorool ah oo la xakameynayo halkaasoo carruurtu si joogto ah uga heli doonaan omega-3 dheeri ah. Boqol caruur ah, oo da'doodu udhaxeyso 8 ilaa 16, midkiiba wuxuu helay cabitaan ay kujiraan hal gram oo omega-3 ah hal mar maalintii mudo lix bilood ah, oo ay weheliso 100 caruur ah oo helay isla cabitaankaas bilaa kabitaan ah. Carruurta iyo waalidiinta labada kooxba waxay soo mareen taxane ah qiimeyn shakhsiyadeed iyo su'aalo bilowgii daraasadda.
Lix bilood ka dib, cilmi baarayaashu waxay sameeyeen baaritaan dhiig oo fudud si ay u eegaan haddii carruurta ku jirta kooxda tijaabada ay leeyihiin heerar sare oo ah asiidh dufan omega-3 oo ka badan kuwa ku jira kontaroolada. Waxay sidoo kale ku celiyeen qiimeynta shakhsiyadeed. Lix bilood ka dib markaa, cilmi-baarayaashu waxay mar kale su'aalo-waydiimaha ku eegeen si ay u eegaan haddii saameynta kaabisyaashu ay muddo dheer socdeen.
Qiimeynta waalidiinta ayaa ujeedkeedu ahaa in la weyddiiyo waalidiinta in carruurtoodu u janjeeraan "bannaanka" dhaqanka qalafsan iyo kuwa bulshada ka soo horjeedda, sida dagaallada, iyo sidoo kale "dhexgalka" dhaqanka, sida niyad jab, walaac ama go'doomin. Caruurta waxaa sidoo kale laga codsaday inay isku qiimeeyaan astaamahan.
In kasta oo is-sheegashada carruurtu loo hayey labada kooxba, celceliska celceliska asluub-xumada iyo dabeecadda waalidka ee lagu tilmaamay labada kooxba wuu yaraaday lix bilood. Si kastaba ha noqotee, siciradaasi waxay ku noqdeen aasaaskii kooxda xakamaynta markii kabitaanka lagala noqday oo la qiimeeyay lix bilood ka dib.
"Marka loo barbardhigo gundhigga bilaha eber"ayuu yiri Raine, 'Labada kooxba waxay muujinayaan horumar xagga dhibaatooyinka dibadda iyo gudaha ah lix bilood kadib. Taasi waa saameynta placebo.
“Waxa xiisaha gaarka ah lahaa waxay ahayd wixii dhacay 12 bilood. Kooxda xakamaynta ayaa ku soo noqota aasaasiga, halka kooxda omega-3 ay sii socoto inay hoos u dhacdo. Ugu dambeyntiina, waxaan aragnay hoos u dhac boqolkiiba 42% ah oo ku saabsan dhaqanka bannaanka iyo 62% hoos u dhaca habdhaqanka gudaha. '
Marka la eego diiwaanka gelitaanka ee 6 iyo 12 bilood, waalidiinta sidoo kale waxay ka jawaabeen su'aalaha ku saabsan astaamahooda dabeecadeed. Waxaa layaableh in waalidku ay sidoo kale muujiyeen horumarin ku saabsan dhaqan xumadooda iyo anshax xumadooda. Tan waxaa lagu macnayn karaa sababta oo ah waalidiinta ayaa qaatay xoogaa kaabis ah, ama si fudud jawaab celin wanaagsan oo la xiriirta dhaqankooda u fiicnaaday ee carruurtooda.
Baarayaasha ayaa ka digaya in tani ay tahay shaqo horudhac ah si loo ogaado doorka nafaqada ee xiriirka ka dhexeeya horumarka maskaxda iyo dhaqanka anshaxa. Isbedelada lagu arkay mudada halka sano ah ee tijaabada laga yaabo in aysan waarin, natiijooyinkana laga yaabo in aan la soo bandhigi karin marka laga soo tago xaalada Mauritian ee gaarka ah.
Marka laga soo tago digniintan, si kastaba ha noqotee, waxaa jira sabab loo sii baaro doorka asiidhka dufanka omega-3 oo ah ka-hortagga hore ee suuragalka ah ee dhaqanka bulshada ka soo horjeedda.
"Cunsur ahaan difaac ahaan yareynta dhibaatooyinka dabeecadda ee carruurta, nafaqada ayaa ah ikhtiyaar rajo leh, waa mid jaban, waana fududaan kartaa in la maareeyo"Baarayaasha ayaa yiri.
Daraasadda waxaa lagu daabacay joornaalka Journal of Psychology carruurta iyo cilmi nafsiga.