Waxaan akhrinay bilowgii sanadka in Dowladdu waxay la xaajooneysaa taageerada Ciudadanos, ka mid noqoshada miisaaniyadaha 2017, qorshe lagula dagaalamayo guuldarada iskuulka, iyadoo lagu saleynayo hirgalinta barnaamijyada ka howl gala iskuulada leh jawi aan fiicneyn. "Prefe", oo loogu yeeri doono habkaas, ayaa lagu horumarin doonaa codsi ka yimaada xarumaha waxbarashada ee daneynaya laftooda, kuwaas oo heli doona lacag haddii ay buuxiyaan shuruudaha. Sannadkii 2015 wuxuu ku dhammaaday 9 dhibcood oo ka badan celceliska reer Yurub, ee heerka ka bixitaanka dugsiga hore.
Fikradaha sida guuldarada iskuulka ama ka tagida iskuulka, kuwaas oo isku xiran, waxayna mudanyihiin in la sharaxo. Guuldarrada iskuulka waa marka qofka yar uusan gaarin heer celcelis ahaan iyadoo lagu saleynayo da'diisa iyo heerka waxbarasho ee uu baranayo, marka waxaan tixraaceynaa Aqoonta, qodob (sidaan ognahay, inkasta oo aanaan markasta aqoonsanayn) maahan tilmaam xirfadaha ardaygu bartay. Guuldarrada dugsiga ee qaan-gaarka waxay la xiriirtaa natiijooyinka ka hooseeya awooddooda; waxayna la xiriirtaa halista ah inuu goor hore baxo (ka hor inta uusan dhammaystirin ESO). Qodob xiiso leh ayaa waxaa leh cilmi nafsiga V. Garcia Hoz:
'Guuldarrada dugsigu waxay ka timaaddaa ka-beddelashada imtixaannada cunaqabateynta bulshada ee ma ahan ficil waxbaris'
Markaan tixraacno ka-tagitaanka dugsiga, waxaan ka fikirnaa dadka waaweyn ee fasallada uga baxay oo keliya ardayda ka qalin jabisay ESO, mana jiro waddan kale oo Yurub ku yaal oo ay ku uruursadaan dad aad u badan oo da’doodu u dhexeyso 18 illaa 24 oo keliya oo leh shahaadadaas. Maxaa Sababa Guuldarrooyinka Dugsiga? Xalal noocee ah ayaa suuragal ah? In la yiraahdo, ka hor intaan la sii wadin, in xaqiiqda ah in SOO DHAWEYNTA (mid ka mid ah sharciyadeenna waxbarasho ee hore), lagu kordhiyay da'da illaa iyo inta ay tahay inuu ku sii jiro xarunta waxbarashada, ma aysan hagaajin iskuulka. Sidoo kale saameyn badan kuma yeelan dhaqamada guud ee ururada (iyo haa qiyaas ahaan sida "fasalada wada noolaanshaha").
Guuldarro iskuul: dhibaato aad u weyn oo asal ahaan fara badan.
LOMCE, oo ay la socoto safarro tababar oo aad u xiran oo u horseedaya kala qeybsanaan ballaaran ardayda, uma maleynayo inay horumarineyso fashilka iskuulka. Kahor dhamaadka sanadkii hore, natiijooyinka Warbixinta PISA 2015 Waxay nooga dhowaadeen inay nagu dhacaan dabin khatar ah… Sababtoo ah tijaabooyinkan caalamiga ah ayaa laga yaabaa, cabbiraadyaduna waxay u noqon karaan tixraac si loo soo jeediyo falalka qaarkood. Laakiin waa kaliya qaab lagu eego natiijooyinka tirada.
Waxyaabaha keena iskuul dhaca.
Waa dhibaato dhinacyo badan leh, kuwaas oo natiijooyinkooda aan ku dadaalayno inaan u nisbeyno kaliya ardayda ama qoysaskooda; Hore uma aanan maqal wali "ninis", layli cad oo ku saabsan isfaham la'aanta waxkastoo ku xeeran dhalinyarada iyo dhalinyarada, iyo muujinta qaangaarnimada. Waxaa laga yaabaa in dhibaatadu tahay inaanan diirada saarin hagaajinta xaaladaha iyo siyaasadaha si caruurtu ugu guuleystaan iskuulka; Xaqiiqdii, waa la ogyahay in wadamada kale ay leeyihiin sharciyo iyo qaabab xasilloon oo ay ku dhiirigeliyaan ardaydooda, halka halkan niyad jab la taaban karo la gaaro marka ay u gudbaan sanadka labaad ee ESO (sanadka ugu horeeya waa in lala qabsado Machadka oo la isku dayo in la maareeyo maaddooyinka tirada badan ee ay tahay inay bartaan).
Sababaha waa siyaasad, dhaqaale, bulsho, iyo waliba qoys ama shaqsi; inta udhaxeysa labadii ugu dambeysay waxaan dhigi karnaa qaar cilladaha waxbarashada, ama dhibaatooyinka waalidiinta si ay u noqdaan dhexdhexaadiye u dhexeeya 2 dhinac: ilmaha iyo nidaamka waxbarashada. Si cad, tirooyinka fadeexada leh ee ku saabsan guuldarada iskuulka ee Isbaanishka waxay ka hadlayaan waxbarasho noqon karta mid kale, baahiyo liidata oo lagaqeyb galey, aqoon la'aan waxa ay yihiin caruurta iyo dhalinyarada.
Si loo cadeeyo qodobkaan ugu dambeeya, waxaan si kooban u xusi karaa gabdhaha iyo wiilasha da doodu u dhaxeyso 11 iyo 17 (da'da isbedeleysa), Waxay ku dhex milmeen geedi socodka dhismaha aqoonsiga, iyaga oo kakan, iyaga oo aan la fahmi karin qayb weyn oo ka mid ah bulshada qaangaarka ah. Baadhitaankan waxay u baahan yihiin waqti ka badan sidii hore si ay midba midka kale u helo, marka xaqiiqda kaliya ee ah inay 6 saacadood ku qaataan fasallada ayaa durba faragelin ku ah iyaga; haddii lagu daro, waxay madaxooda ka buuxinayaan waxyaabo, halkii ay u oggolaan lahaayeen inay noqdaan qayb firfircoon ka ah waxbarashadooda, waa in aynaan la yaabin feejignaan la’aan, mashquulin, quudhinta, iwm.
Maxaan ku qabanaa iskuulka gudihiisa?
Waxaan mar labaad xusayaa Xukuumadda, maxaa yeelay bishan waxay ahayd in wadaxaajoodyo dheeri ah laga bilaabo arrimaha waxbarashada, iyo gaar ahaan in la gaaro Heshiis Qaran, taas oo u oggolaanaysa tallaabooyin waara in lagu waajaho dhammaan dhibaatooyinka ay kala kulmayaan jilayaasha kala duwan ee waxbarashadu. Marka lagu daro qorshaha kor ku xusan ee lagula dagaallamayo fashilka iskuulka. Waxa cad ayaa ah in aysan jirin talaabooyin caalami ah, mid guud iyo mid gaar ahba, dhibaatadu way sii jiri doontaa.
Laga soo bilaabo miisaaniyadaha loo qoondeeyay Waxbarashada, si loo beddelo Nidaamka, iyada oo loo marayo dadaalladaas yar yar si loo baro ardayda leh dhibaatooyinka waaweyn, ama loo daboolo baahida qoysaska kuwaas oo, sababtoo ah ballanqaad la'aanta shirkadaha, ma aadi karaan kulamada shaqsiyeed ee lala yeelanayo macallimiinta. Waxaa laga yaabaa in dabacsanaan weyn ay ku timaado safarada tababarka, iyo helitaanka sahlan ee mid kasta oo ka mid ah xulashooyinka, sidaa darteed mid kasta oo ka mid ah ardaydan runtii waxay leeyihiin awood ay saameyn ugu yeeshaan mustaqbalkooda.
Ka dib oo dhan, guuldarrada dugsiga, oo riwaayad u ah qoysas aad u tiro badan, Waxay ka sarreysaa dhammaanba fashilka bulshada ee aan awoodin inay muujiso tallaabo ama qaab ka hortag ah.