Dad badan ayay u dhowdahay caqligal inay laxiriiraan murugada caruurnimada ama dhalinyarada. Sanadahan waxaa badanaa loo arkaa inay yihiin kuwa ugu farxadda badan, ugu xoogga badan, uguna abaalmarinta badan nolosha. Si kastaba ha noqotee, waa inaan ka warqabnaa arrin muhiim ah: cunug ahaanshuhu ma sahlana, oo wajahidda dhibaatooyinka qaangaarnimada waxay u baahan tahay dheelitirnaan weyn oo gudaha ah iyo taageero qoys iyo bulsho oo ku filan. Rumayso ama ha rumaysan, da'da 10-24 shaki la’aan waa mid ka mid ah xilliyadii ugu adkaa ee soo mara dhalinyarada maanta.
Sida laga soo xigtay isaga "Machadka Qaranka ee Caafimaadka Maskaxda«, Ku dhowaad 14% ka mid ah dhalinyarada qaangaarka ah ee barata waxbarashada dugsiga sare mararka qaarkood waxay ka fikiraan ismiidaamin, kuwanna, ku dhowaad 6% ayaa isku dayay wakhtiDa'da ugu halista badan waa inta u dhaxeysa 13 iyo 18 sano. Kuwani waa tirooyin cabsi leh oo runtii halis ah oo ay tahay inay kor u qaadaan wacyiga, ugu horreyn dhammaan qoysaska iyo ka dib dhammaan fasallada bulshada si loo hirgeliyo tallaabooyinka ka hortagga iyo daryeelka. Inkastoo aysan jirin tiro sax ah oo tirada isdilalka sanadlaha ah ee adduunka da 'kooxeedyadan, khubaradu waxay noo sheegayaan laba xog oo lagu xisaabtamo: iskudayada ismiidaaminta ah ayaa sii kordhaya, oo qadka da'da ayaa hoos usii dhacaya. Tusaale runti murugo leh oo ka dhacday Spain wuxuu ahaa Diego, wiil jira 11 sano oo kaliya oo noloshiisa ku dhameeyay xoog u sheegashada. Waxaan kugu martiqaadeynaa inaad ka fikirto "Madres Hoy".
Niyad jab ku dhaca carruurta iyo dhalinyarada
Muxuu yahay dhalinyaro ama cunug qaba diiqad? Waxaan haysan karnaa, tusaale ahaan, gabar u waalatay sida kuwa kale Harry Potter, barashada sida loo qurxiyo casharrada YouTube, kuwaas oo sawiradooda u soo geliya barta Instagram waqti ka waqti laakiin si kastaba ha noqotee waxay ku qaataan saacado sariirteeda sariirteeda. dhibic daaqadda ka mid ah iyada oo murugadu isku duubnaato oo ay ku hafto, iyada oo aan doonaynin wax kale, iyo xitaa in ka yar fasalka oo la aado. Waa wax aad u macquul ah in xitaa iyada lafteedu aysan sifiican u ogeyn waxa ku dhacaya iyada, iyo inayna xitaa ogeyn in waxa ku dhacaya ay leedahay magac.
Mararka qaarkood qoysaska laftoodu waxay u kala saaraan habdhaqankan "mid caadi ah", waxay ku jiraan da'daas marka dhaqankoodu u ekaado sida farxadda-socodka ah ee isbeddelada, tamarta iyo caajiska, qaylada iyo calaacalka. «Wuu kori doonaa», «wuu ka gudbi doonaa», aabbayaasha qaarkood, hooyooyinka qaar baa qaba. Si kastaba ha noqotee, waa lagama maarmaan in maskaxda lagu hayo taas marka laga hadlayo carruurta iyo dhalinyarada, waqtiga ugu fiican had iyo jeer waa "hadda", waxbarashadda dib looma dhigo, wada hadalada dib looma dhigin, tabashooyinka lama qorsheynin. Carruurtu waa inoo baahan yihiin waqtigan waana inaad noqotaa mid dareen leh oo soo dhaweyn ku saabsan dhaqankooda.
Niyad jab ku dhaca carruurta iyo dhalinyarada: astaamaha
WHO lafteeda (Ururka Caafimaadka Adduunka) 15-kii sano ee la soo dhaafay waxaan aragnay koror oo ka mid ah tirada carruurta iyo dhallinyarada qaan-garoobay. Xirfadleyda ayaa noo sheegaya marka hore dhamaan labada dhinac ee muhiimka ah: marka hore, in murugadu aysan si gaar ah ula mid ahayn niyadjabka. Ta labaad, in WHO lafteedu ku talinayso in laga fogaado maamulka dawooyinka lidka ku ah diiqadda ee carruurta iyo dadka da'da yar.
Waa inaan ku bilowno cabirro kale, xeelado kale, sida daaweynta dabeecadda garashada. Si kastaba ha noqotee, waxa ugu muhiimsan, sidaan horeyba u soo tilmaannay, ayaa ah inaan ka feejignaano astaamahan oo tilmaami kara dhibaato shucuur leh oo haysata carruurteenna.
- Wax xun marka fasalka la gelayo. Markay tahay waqtigii loo diyaar garoobi lahaa inay aadaan iskuul ama machad, waxay ku falceliyaan diidmo, cabsi ama murugo.
- Waa wax caadi u ah carruurta iyo dhallinyarada inay yeeshaan dhibaatooyin hurdo la'aan, quudinta, xilliyada xanaaqa badan, caqabadaha socda, iyo baahida loo qabo kali ahaanshaha.
- Waxyaabaha inagu baraarujin lahaa waa xaqiiqda ah inay joojiyaan inay sameeyaan wixii ay horay u jeclaayeen ama ay dantoodu ahayd. Arxandarro, gaabis, tamar la'aan, daal ama madax xanuun ayaa shaki la'aan ah dhinacyo na waafajinaya feejignaan.
Sababaha macquulka ah
Sababaha ay ilmo ama qaan-gaar ku dhammaadaan in lagu ogaado niyad-jabka shaki la’aan waa mid aad u kala duwan. Geedi socodka gudaha ee dib u dhiska aqoonsiga, u nuglaanta shaqsiyadeed ee xaalado badan, ama dareenka ah "inaanu ku haboonayn" bulshada taas oo mararka qaar u baahan sidii ay u ogolaan lahayd isla mar ahaantaana, waxay ka dhigeysaa dhallinyaradeenna inay dareemaan isku-dhafnaan iyo shucuur ahaanba inaysan awood u lahayn inay helaan booskooda adduunka, inay difaacaan oo ay ku raaxaystaan waxa ay subax walba ku arkaan muraayadda horteeda.
- Tan waxaa dheer, waxaa kaloo jira sababo kale oo badan. Cunsurka qoyska ama taariikhda murugada ee aabbaha ama hooyada ayaa badanaa qaada culeys badan, iyo sidoo kale qiyam waxbarasho oo gaar ah.
- Xiriirka ay la leeyihiin asxaabtooda, xoog u sheegashada iskuulka, cilaaqaadka ugu horeeya ee saameynta leh ama aqbalaadda jirkooda, badanaa waa dhinacyo tixgelin siinaya in dhammaan, laga bilaabo dhinacyadeenna, ay tahay inay uga soo qayb galaan si caqli-gal ah laakiin joogto ah.
"Wiilkaygu wuu walwal qabaa"
Cadaadisku ma aha shucuur u gaar ah maskaxda dadka waaweyn. Waa inaan fahamnaa in welwelka sida culeyska fekerku yahay laba fal-celin dareen dabiici ah oo qofka bini-aadamka ahi ku yimaado maskaxdeenna si looga fal-celiyo "khatar". Marka maskaxdeenu ogaato khatar waxay noo diyaarisaa duulimaad.
Maanta maaha inaan ka baxno orso ama kooxaha kale ee aadanaha ee cadowga ku ah sidii awoowayaasheen u sameeyeen. Maanta waxaan leenahay cadaw aan muuqan oo dhaqaajiya jirkeena, oo dhaliya cortisol heer sare ah oo jirkeena ah illaa heer ay saameyn ku yeelato caafimaadkeena.
Carruurtuna kama badbaadi karaan shucuurtan. The isku buuqsanaanta, sida walaaca ama niyadjabka ayaa ah dhibaatooyinka dhabta ah ee carruurnimada. Marka la eego walbahaarka, tusaale ahaan, waa mid maalinle ah oo ka mid ah qoysaskaas rajooyin badan ka qaba carruurtooda.
- Waxay ka filayaan heer sare, kaamil iyaga, waxay rabaan inay yeeshaan carruurta ugu quruxda badan, ugu xirfadda iyo kartida badan. Tan, waxa ay ku gaadhayaan ayaa ah inay ilmaha u soo bandhigaan waxa ay dhammaanteen naga yaqaanno 'dardargelinta'. Waa inaan meel walba tagnaa, 5 arrimood isku mar qabannaa, sameynaa waxa maanta jira laakiin isla waqtigaas u diyaar garowno berri, uma dulqaadan karno khaladaadka, guuldarradiina way ka yar tahay ceebaynta.
- Haddii cabirradan oo dhan ay waxyeello ku yihiin dadka waaweyn, saameynta ilmo yar waa waxyeello. Sidaa darteed, waxaa habboon in la xusuusto mowduuca aan horay uga soo qabannay booskeenna «Taranka kuleylka yar«. Waxay ku saabsan tahay oo keliya ixtiraamka laxanka cunugga. Sababtoo ah waxtar ma leh in la helo carruur kaamil ah haddii aysan ahayn carruur faraxsan. Waa wax ay tahay inaan tixgalino.
- Waqtigan xaadirka ah, wax si isdaba joog ah u dhacaya duruufahan adag awgood, waa rabitaanka ah in adduunka la siiyo carruur karti iyo xirfad badan si ay ugu guuleystaan xaalad murugsan oo colaadeed. Qofna ma oga waxa dhici doona mustaqbalka, sidaa darteed Aynu kaliya ku raaxaysanno waqtigan xaadirka ah oo aan barno carruurteenna qiimaha ay leedahay farxaddu. Waxaa laga yaabaa, in laga helo Sirdoonka Caadiga ah ee ku filan, ka soo-jeedintooda, iyo farxaddooda, berri waxay noqon karaan dad waaweyn oo awood u leh inay beddelaan adduunka.
Gabagabadii, waxaan kugula talineynaa inaad daawato waxyaabaha soosocda ee soo socda si aad wax ugubarto carruurta iyo dadka waaweyn xakamaynta shucuurta ee culeyska iyo welwelka. Ku raaxayso